ការចាប់ផ្តើមយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតកាបូន (LTS4CN)

រសៀលសួស្តី និងសូមអរគុណលោកបណ្ឌិត ពន្លក ចំពោះការអញ្ជើញចូលរួមក្នុងការពិភាក្សារបស់ក្រុមប្រឹក្សាសម្រាប់ការចាប់ផ្តើមយុទ្ធសាស្រ្តរយៈពេលវែងរបស់កម្ពុជាសម្រាប់អព្យាក្រឹតភាពកាបូន (LTS4CN)។ បទអន្តរាគមន៍របស់ខ្ញុំចែកចេញជាបីផ្នែក។ ទីមួយ ហេតុអ្វីបានជាការចាប់ផ្តើមយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតកាបូន (LTS4CN) មានសារៈសំខាន់។ ទីពីរ តើមានបញ្ហាប្រឈមអ្វីខ្លះដែលនៅសល់។ ហើយ​ទី​បី តើ​អង្គការសហប្រជាជាតិ​កំពុងផ្តល់ការគាំទ្រ​បែបណាខ្លះ។

ទីមួយ ហេតុអ្វីបានជារឿងនេះសំខាន់ខ្លាំង។

ខ្ញុំពិតជាយល់ស្របជាមួយលោកបណ្ឌិត ពន្លក ដែលបានណែនាំ និងអបអរសាទរដល់ព្រឹត្តិការណ៍នៅថ្ងៃនេះ។ ជាការពិតណាស់ យើងត្រូវអបអរសាទរដល់កម្ពុជាដែលជាប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច (LDC) លំដាប់ទីពីរតែមួយគត់នៅទូទាំងពិភពលោកដែលបានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្ររយៈពេលវែងដោយមានចំណុចដៅអព្យាក្រឹតភាពកាបូនច្បាស់លាស់ និងជាប្រទេសទីមួយក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសអាស៊ានដែលដាក់ជូននូវយុទ្ធសាស្ត្ររយៈពេលវែង (LTS) ជាមួយនឹងចំណុចដៅសម្រាប់ឆ្នាំ២០៥០។ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងមានស្ថានភាពល្អប្រសើរក្នុងការជំរុញឱ្យមានរបៀបវារៈអាកាសធាតុប្រកបដោយមហិច្ឆតាក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្លួនធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន។

ឥឡូវដល់ពេលហើយ។ ខ្ញុំ​សូម​ដក​ស្រង់​សម្តី​របស់​អគ្គលេខាធិការ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ ដែលជាប្រធានរបស់​ខ្ញុំ ដោយ​គាត់បានមានប្រសាសន៍ថា “យើង​កំពុងតែស្ថិតនៅមាត់ទ្វារ​នៃ​មហន្តរាយ​អាកាសធាតុហើយ។ ឥឡូវដល់ពេលដែលត្រូវប្រកាសភាពអាសន្ន ឬចាប់យកឱកាសដើម្បីសម្រេចឱ្យបាននូវការបញ្ចេញឧស្ម័នកម្រិតសូន្យហើយ ប្រសិនបើយើងសុទ្ធតែចង់ឱ្យវាមានកម្រិតសូន្យមែន។” ទោះបីជាការទទួលខុសត្រូវដ៏ធំបំផុតធ្លាក់ទៅលើបណ្តាប្រទេសដែលជាអ្នកបញ្ចេញឧស្ម័នច្រើនជាងគេក៏ដោយ ក៏ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងបង្ហាញឱ្យឃើញថា សូម្បីតែបណ្តាប្រទេសងាយរងគ្រោះដែលមានការបញ្ចេញឧស្ម័នក្នុងកម្រិតតិចតួចជាងគេ ក៏ត្រូវបង្ហាញពីភាពបន្ទាន់ចាំបាច់ និងរួមចំណែកដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាសាកល ស្របតាមការទទួលខុសត្រូវ និងសមត្ថភាពរបស់ពួកគេដែរ។

ទីពីរ ទោះបីជាមានព្រឹត្តការណ៍ដ៏សំខាន់នេះក៏ដោយ ក៏នៅមានបញ្ហាប្រឈមសំខាន់ៗផ្សេងទៀតដែលចាំបាច់ត្រូវដោះស្រាយដែរ។

នៅឆ្នាំ២០៥០ គេនឹងនៅតែឃើញមានបញ្ហាបញ្ចេញឧស្ម័នជាច្រើននៅក្នុងវិស័យថាមពល ពោលគឺ ធ្យូងថ្មគឺជាបញ្ហា។ ការវិនិយោគនៅក្នុងរោងចក្រថាមពលធ្យូងថ្មប្រហែលជាមិនមានផលចំណេញក្នុងរយៈពេលវែងទេ ដោយសារថាមពលកកើតឡើងវិញនឹងមានតម្លៃថោកជាង។ ផ្នែកសំខាន់ដែលត្រូវផ្តោតនោះគឺការវាយតម្លៃលើបច្ចេកវិទ្យាថាមពលកកើតឡើងវិញផ្សេងៗ (ពន្លឺព្រះអាទិត្យ និងខ្យល់) និងលើការពង្រឹងបណ្តាញអគ្គិសនីដោយប្រើបច្ចេកវិទ្យាដើម្បីជួយរួមបញ្ចូលថាមពលកកើតឡើងវិញឱ្យបានកាន់តែច្រើន។

យើងក៏ដឹងដែរថា វិស័យព្រៃឈើ និងការប្រើប្រាស់ដីផ្សេងទៀត (FOLU) គឺជាកត្តាជំរុញដ៏សំខាន់នៃការលុបបំបាត់ការបញ្ចេញកាបូននៅកម្ពុជា ហើយនឹងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ដើម្បីក្លាយជាអាងស្រូបកាបូននៅឆ្នាំ២០៥០ និងដើម្បីប៉ះប៉ូវចំពោះការបញ្ចេញឧស្ម័នដែលនៅសល់ពីវិស័យផ្សេងទៀត។ ដើម្បីឱ្យកិច្ចការនេះអាចសម្រេចទៅបាន គេត្រូវចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ដើម្បីកាត់បន្ថយការបាត់បង់ព្រៃឈើ និងលើកកម្ពស់គំរូព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាព ស្របតាមយុទ្ធសាស្ត្ររេដ+។

ទីបី តើ​យើងកំពុងផ្តល់ការគាំទ្រដល់សកម្មភាព​អាកាសធាតុយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ?

ប្រទេសកម្ពុជា និងអង្គការសហប្រជាជាតិ មានទំនាក់ទំនងក្នុងភាពជាដៃគូយូរអង្វែង ចាប់តាំងពីការអនុម័តអនុសញ្ញាទីក្រុងរីយ៉ូ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ សម្ព័ន្ធភាពប្រែប្រួលអាកាសធាតុកម្ពុជា (CCCA) ដែលអនុវត្តដោយអង្គការ UNDP ដោយមានហិរញ្ញប្បទានពីសហភាពអឺរ៉ុប និងប្រទេសស៊ុយអែត បានគាំទ្រដល់ការបង្កើនជាលំដាប់នូវការឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលមួយទស្សវត្សរ៍កន្លងមកនេះ រួមទាំងការធ្វើរបាយការណ៍បច្ចុប្បន្នភាពការចូលរួមចំណែករបស់ជាតិកម្ពុជា (NDC) នាពេលថ្មីៗនេះ និងយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតកាបូន (LTS4CN) នៅក្នុងពេលនេះ។ អង្គការ UNDP និងអង្គការ FAO ដែលមានតំណាងទាំងពីររបស់ខ្លួននៅទីនេះស្រាប់ ក៏បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធជាតិសម្រាប់រេដ+ ផងដែរ។ អង្គការ UNEP រំពឹងថានឹងចាប់ផ្តើមគម្រោងមួយនៅឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីគាំទ្រដល់ការលុបបំបាត់ការបញ្ចេញកាបូននៅក្នុងវិស័យថាមពល។ អង្គការសហប្រជាជាតិក៏អាចរួមចំណែកដល់ការដឹកជញ្ជូនប្រកបដោយនិរន្តរភាពផងដែរ។ អង្គការ UNDP កំពុងធ្វើការជាមួយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទាក់ទងនឹងការផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តដល់ការប្រើប្រាស់រថយន្តអគ្គិសនី (EVs) និងកំពុងធ្វើការជាមួយក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MOPWT) ទាក់ទងនឹងការកំណត់ផែនទីបង្ហាញផ្លូវសម្រាប់បណ្តាញជាតិនៃស្ថានីយបញ្ចូលថាមពល។

ជាពិសេសទាក់ទងនឹងការគាំទ្រចំពោះយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែង (LTS) អង្គការ UNCT ត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចក្នុងការគាំទ្រដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការអនុវត្តសកម្មភាពដែលបានកំណត់ចំនួន ៣១ ដោយមានមូលនិធិ និងកម្មវិធីឯកទេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នាំមុខនៅក្នុងវិស័យជាក់លាក់ស្របតាមសមត្ថភាពរៀងៗខ្លួន។

យើងក៏នឹងគាំទ្រការសម្របសម្រួលដើម្បីឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានលទ្ធភាពចូលទៅកាន់ទីផ្សារកាបូនដែលមានគុណភាពខ្ពស់ សម្រាប់សកម្មភាពអាទិភាពដែលមាននៅក្នុងយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតកាបូន (LTS4CN) ផងដែរ។ យើងនឹងព្យាយាមដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវប្រព័ន្ធទាំងនេះដើម្បីតាមដានការអនុវត្ត និងតម្រូវការហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់ទាំង NDC និង LTS4CN សម្រាប់ការប្រើប្រាស់របស់វិស័យសាធារណៈ វិស័យឯកជន និងសហគមន៍។ ការងារនេះបានចាប់ផ្តើមរួចហើយជាមួយនឹងហិរញ្ញប្បទានអាកាសធាតុដែលជាផ្នែកមួយនៃការចូលរួមជាមួយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុលើក្របខណ្ឌហិរញ្ញប្បទានជាតិរួមបញ្ចូលគ្នា (INFF) និងលំហាត់តាមដានអាកាសធាតុដោយប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិដើម្បីតាមដានការវិនិយោគសាធារណៈលើបញ្ហាទាក់ទងនឹងអាកាសធាតុ។

អង្គការសហប្រជាជាតិនឹងបន្តធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាល សង្គមស៊ីវិល និងដៃគូក្នុងវិស័យឯកជន ដើម្បីរចនា និងកសាងគំរូនវានុវត្តន៍ និងដំណោះស្រាយឆ្លាតវៃសម្រាប់អាកាសធាតុដែលសមស្របសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា។

ខ្ញុំសូមធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានដោយ៖

គូសបញ្ជាក់ថា ការប្តេជ្ញាចិត្តផ្នែកនយោបាយ សមត្ថភាពបច្ចេកទេស និងលទ្ធភាពទទួលបានហិរញ្ញវត្ថុ គឺជាកម្លាំងចលករសំខាន់ៗក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យការផ្លាស់ប្តូរទៅរកអព្យាក្រឹតភាពកាបូនអាចកើតឡើងបាន។ ការអនុវត្តពេញលេញនូវផែនការវិនិយោគរេដ+ គឺជាព្រឹត្តការណ៍ដ៏សំខាន់មួយក្រោមចក្ខុវិស័យនេះ ដែលអាចកើតឡើងបានលុះត្រាតែកម្ពុជាអាចរកមូលនិធិអាកាសធាតុបានតាមរយៈយន្តការផ្សេងៗ។

យើងក៏នឹងត្រូវការកិច្ចសហការ និងវិធីសាស្រ្តថ្មីៗក្នុងការធ្វើការងារនៅគ្រប់វិស័យផងដែរ។

ខ្ញុំក៏ចង់តស៊ូមតិដែរថា យើងនឹងត្រូវធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពរវាងសកម្មភាពកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រនេះ ដោយមិនមើលរំលងសកម្មភាពបន្ស៉ាំដែលមានគូសបញ្ជាក់នៅក្នុង NDC របស់កម្ពុជានោះទេ។ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុមានផលប៉ះពាល់ដល់ជនងាយរងគ្រោះបំផុត រួមមាន កុមារ ស្ត្រី ជនពិការ មនុស្សចាស់ និងក្រុមដែលត្រូវបានគេផាត់ចោល។ ការបន្ស៉ាំទៅនឹងអាកាសធាតុនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ និងវិស័យសង្គមសំខាន់ៗដូចជា ការអប់រំ សុខាភិបាល ការគាំពារសង្គម និងប្រព័ន្ធទឹកស្អាត ការសម្អាត និងអនាម័យ (WASH) គឺជាការវិនិយោគសំខាន់ៗដូចគ្នាដែលត្រូវធ្វើឡើង។

ជាចុងក្រោយ ខ្ញុំសូមសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការចូលរួមរបស់យុវជន រួមជាមួយនឹងសង្គមស៊ីវិល និងដៃគូក្នុងវិស័យឯកជន។ កិច្ចការសាមញ្ញមួយដែលគេពិតជាអាចធ្វើបាននោះ គឺធ្វើឱ្យយុវជន សង្គមស៊ីវិល និងដៃគូក្នុងវិស័យឯកជនបានយល់ដឹងអំពីយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលវែងប្រកបដោយអព្យាក្រឹតកាបូន (LTS4CN)។ អង្គការសហប្រជាជាតិអាចជួយសម្រួលដល់ការចូលរួមរបស់ពួកគេក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងសកម្មភាពកំណើនបៃតងដែលត្រូវបានគូសរំលេចនៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រនេះ។

អព្យាក្រឹតភាពកាបូន និងចំណាត់ការអាកាសធាតុផ្សេងៗ គឺជារបៀបវារៈមួយប្រកបដោយមហិច្ឆតា។ យើងខ្ញុំសូម​កោតសរសើរដល់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ដែល​បានកំណត់​បញ្ហា​នេះ​ជា​បញ្ហាអាទិភាព។